18 Eylül 2015 Cuma

Robotlar ve İnsanlar


İnsana benzeyen, insan gibi davranan makineler düşüncesi öteden beri ilgi çeker. Bu ilginin ardında değişik nedenler olabilir. İş yaptırmak, kendi istekleri olmayıp yalnızca hizmet eden bir köle bulmak, kaprissiz bir arkadaş edinmek, tüm ihtiyaçlarını başka bir insana gerek duymadan karşılayabilmek. Kuşkusuz tüm bunların gerçekleşebilmesi için robotların hareket sistemlerinin, konuşma ve yazma becerilerinin gelişmesi, doku özelliklerinin insan bedeninden ayırt edilemeyecek sıcak yumuşaklığı taşıması gerekiyor. Yine de en zoru hareket ve sözlerindeki mekanikliğin ortadan kaldırılması, insan gibi düşünüp konuşabilmesi, sarıldığında sevginin inceliğinden gelen derin bağlılığı yansıtabilmesi.

İnsan gibi düşünüp konuşabilen bir robot. Bunu yapmak hiç kolay değil. Hareket ve doku gibi diğer teknik konular çözülse bile bu alan oldukça sorunlu görünüyor. Uzun süredir bilgisayar oyunlarıyla pek ilgim olmadığı için son durumu bilmiyorum ama gözlemlerimde karakterlerin insan canlılığıyla konuşmaktan epey uzak olduğunu görmüştüm.

Bilgisayar olanaklarından yararlanarak hazırlanmış ilişkili sözcük bulma yardımcıları (1) bu zorluğu yeniden düşünmeme neden oldu. Bu araç insan için çok değerli bir yardımcı olabilir. Bu amaçla geliştirilen program parçaları yeni bir aşamaya ulaşarak bilgisayarların da insan gibi düşünmesine yardım edebilir mi?

İnsanın profesyonel etkinlikleri üç temel grupta toplanıyor.

1. Kayıtlı işlem tipi işler.

2. Dönüşüm tipi işler.

3. Tanımlanması zor işler.

Tanımlanması zor işleri İngilizce "tacit" karşılığı olarak kullandım. Ulaşabildiğim sözlüklerde gördüğüm karşılıklar yerine "tanımsız" kullanılması belki daha doğru olur. Bunun sakıncası da "tacit" ve "undefined" karşılıklarının aynı sözcükte buluşması olabilir. Kayıtlı işlem tipi işler "transaction", dönüşüm tipi işler "transformation" kavramlarını hemen hemen karşılıyor gibi.

Bilgisayarlar geliştikçe önce işlem tipi işler, sonra dönüşüm tipi işler gittikçe artan oranlarda bilgisayarlarca üstlenilmeye başlandı. Devlet dairelerinde, muhasebe ofislerinde, mühendislik bürolarında, bankalarda, fabrikalarda çok daha fazla iş, pek az çalışanla, bazen insan katkısına hiç gerek duyulmadan yapılabilir oldu.

Fatura yönetiminin tümüyle elektronik sisteme taşınmış olmaması, İnternet kullanmayan ya da kullanmak isteyenler bulunması nedeniyle şimdilik bankalarda kuyruklar ve müşteri hareketleri sürüyor. Ancak şube ve çalışan sayılarındaki azalma, bazı durumlarda iyice sessizleşen yerler ve zamanlar gözden kaçmıyor.

Şimdilik çağrı merkezlerinde istekler numaralı seçimlerle belirtilince standart bilgilere ulaşarak yanıtlanabilecek soruları sistem işleyip müşterilere bilgi verebiliyor. Gerektiğinde bulunduğu yerde farklı soruları değerlendirmek üzere bekleyen müşteri temsilcileri ancak özel bir istek olduğunda devreye giriyor.

Bir sonraki aşamada çağrı robotları tüm soruları yanıtlayabilecek bir kapasiteye erişip, şu an işsiz gençlerin kendilerine yer bulabildiği bu alana da sızarak onları kovabilirler mi?

Çok yakın olmasa da, sonunda böyle bir sisteme geçileceğinin ipuçları, yapılan denemeler, başlangıç düzeyinde çalışan uygulamalar var. Yaşamın zenginliği içinde ortaya çıkan gerçek oyunları anlayıp tanımlamak çok daha zor olduğu için, bilgisayarların bunu başaracak yeterli düzeye ulaşması yenilmez satranç şampiyonları olmalarından epey sonraya kalabilir.

Tanımlanması en zor işlerden biri olarak yazarlık ve edebiyat da günün birinde bilgisayar destekli yapılmaya başlanıp sonunda bilgisayarların işi olabilir mi? (2)


....


Yapılacak herhangi bir robotun düşünce ve davranışlarının insana eş olarak yaratılabilmesi bu yüzden şimdilik oldukça zor. Öte yandan bedeninin gerçeğe yaklaşması da basit çözümü olan bir konu değil.


İnsana benzer servis robotları için çalışan bir firma, mikro hareket sistemleri kullanarak bu konuda gelişme sağlamış. Çok uzun süredir kurulan yapay insan yaratma düşleri, modern teknolojiyle yapılacak insansı robotlarla gerçekleşebilecekmiş. (3) Bir başka robot da 2007 yılından beri aşamalı olarak geliştiriliyormuş. EMIEW 2, adını "Excellent Mobility and Interactive Existence as Workmate" sözcüklerinin baş harflerinden alıyormuş. (4) "Kusursuz Hareket ve İş Arkadaşı Olarak Etkileşimli Varlık" diye çevrilebilir.


Ofisin içinde dolaşan bir yardımcı şimdilik epey pahalı bir oyuncak gibi görünüyor. Gelişmeler onu yeni bir düzeye çıkarabilir.

İki araştırmacı, Andrew Ng ve Carol Reiley, Japonya Kobe'deki uluslarası bir konferansta tanışmış. Carol'un deyişiyle "kıvılcımlar uçmuş." Beş yıl sonra nişanlarını robot konulu fotoğraflarla açıklamışler. Bir robot kol, bir bağımsız helikopter ve Öncü Robot dedikleri bir yapay zeka robotun görüntülerini paylaşmışlar. (5) Başkan Obama bile robotlara zaman ayırabiliyormuş. (6)

....



Günümüzde çalışan robotlar var, ancak insana pek benzemiyorlar. Çeşitli alanlarda belirli işleri yapmak ya da yapılmasına yardımcı olmak için üretilen robotların insana benzemeleri gerekmiyor, işlevlerini yerine getirmeleri yeterli, yalnızca işlerini yapmaları isteniyor. Üretimde ya da savaşta kullanılması için üretilen yapay zekalı mekanik kol ve ayaklar, otomasyon sistemiyle çalışan herhangi bir mekanik sistemden pek farklı olmayabilir.

Robotlar ilgimizi çekiyor, ilgimizi çekmeyi sürdürecekler. Hemen olmasa bile yakın bir gelecekte yaşamımıza daha fazla girecekler. Uzun süre gövdeleri insan bedenine pek (belki de hiç) benzemeyecek. Akılları beyin gibi değil, mekanik bir bilgisayar programı gibi çalışacak. Ama her alanda olduğu gibi bunda da sürekli yeni gelişmeler olacak.

Günün birinde karşımıza çıkan bir kadın ya da erkeğin insan mı, robot mu olduğunu anlayamayacağımız bir zaman gelecek, bilimin kurguları gerçek olacak mı?

Evinizde, sokakta, işyerinizde nasıl bir robot görmek istersiniz?

1. Visual Thesaurus, http://www.visualthesaurus.com/


3. Micro Drives Gives Humanoid Service Robots Human Traits, http://www.micromo.com/humanoid-service-robots.aspx


5. Robots Bring Couple Together, Engagement Ensues, http://spectrum.ieee.org/automaton/robotics/humanoids/engaging-with-robots


Gönderen zaman:

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)